Postępowanie nakazowe, upominawcze i uproszczone

Napisane przez Bartosz Małek dnia 29 wrzesień 2017. Wysłane Blog.

Gdy wyczerpią się wszystkie prawne oraz faktyczne możliwości polubownego rozstrzygnięcia sporu między wierzycielem a dłużnikiem, bądź gdy dłużnik unika, ignoruje albo nie chce podjąć rozmów co do spłaty długu, pozostaje już tylko droga Sądowa. Od nas zależy którą wybierzemy.

Przy wyborze drogi dochodzenia naszych racji decydujące są dowody jakimi dysponujemy i jaka jest wartość przedmiotu sporu. Naszą sprawę możemy skierować do rozpoznania w postępowaniu zwykłym, nakazowym, upominawczym lub uproszczonym. Dobranie najlepszego sposobu w dochodzeniu należności już na samym początku ułatwia bądź utrudnia całe postępowanie. Wierzyciele bardzo często wybierają niewłaściwy tryb postępowania co opóźnia, przedłuża a niekiedy uniemożliwia ściągnięcie należności od dłużnika zwłaszcza w sytuacjach gdy czas gra na naszą niekorzyść a zwłaszcza w sytuacji gdy dłużnik wyzbywa się majątku.

Każde z trzech postępowań czy to nakazowe, upominawcze czy uproszczone, ma swoją odrębną specyfikację. Kiedy najlepiej zastosować postępowanie nakazowe, upominawcze a kiedy uproszczone? Jak dobrać właściwe postępowanie pod naszą sprawę i materiał dowodowy jaki posiadamy? Otóż postaramy się przybliżyć temat.

Należy pamiętać, że nakaz zapłaty nie jest tytułem zabezpieczającym. Dopiero gdy się uprawomocni staje się pełnoprawnym tytułem egzekucyjnym, zaś po nadaniu mu klauzuli wykonalności tytułem wykonawczym. Jednakże na podstawie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym możemy prowadzić postępowanie zabezpieczające. W przypadku wydania przez Sąd nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym takiej możliwości nie mamy, wynika to z faktu, iż nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, po wniesieniu sprzeciwu przez pozwanego (dłużnika) traci moc, a więc w obrocie prawnym on nie istnieje.

Postępowanie nakazowe

Postępowanie nakazowe co do zasady należy do właściwości Sądów rejonowych i okręgowych. Jeśli wartość przedmiotu sporu jest większa niż 75 000 zł, Sądem właściwym do rozpoznania sprawy będzie Sąd okręgowy. W przypadku postępowania nakazowego skierowanie roszczenia wzajemnego jest niedopuszczalne, a do potrącenia mogą być przedstawione wyłącznie wierzytelności udowodnione takimi dokumentami, jakie były by wymagane do wydania nakazu zapłaty. Postępowanie nakazowe jest szczegółowo uregulowane w Ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2016.0.1822 t.j.), Dział V. Postępowanie nakazowe i upominawcze, Rozdział 1. Zgodnie z art. 485 kpc:

§1. Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu:

1) dokumentem urzędowym;

2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem;

3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu;

4) zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym.

§2. Sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. W razie przejścia na powoda praw z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu, do wydania nakazu niezbędne jest przedstawienie dokumentów do uzasadnienia roszczenia, o ile przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu.

§2a. Sąd wydaje nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego, odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 684) lub kwoty, o której mowa w art. 10 rekompensata za koszty odzyskiwania należności ust. 1 tej ustawy, oraz na podstawie dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów odzyskiwania należności, jeżeli powód dochodzi również zwrotu kosztów, o których mowa w art. 10 rekompensata za koszty odzyskiwania należności ust. 2 tej ustawy.

§3. Sąd może wydać nakaz zapłaty, jeżeli bank dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.

§4. Jeżeli nie dołączono oryginału weksla, czeku, warrantu lub rewersu albo dokumentów określonych w § 3, przewodniczący wzywa powoda do ich złożenia pod rygorem zwrotu pozwu na podstawie art. 130 braki formalne pisma procesowego.

Aby Sąd rozpoznał sprawę w trybie nakazowym wierzyciel musi złożyć w pozwie takie żądanie ale także dysponować dowodami, wiarygodnymi i niebudzącymi wątpliwości Sądu. Roszczenie co do zasady musi być udowodnione na podstawie załączonych do pozwu dokumentów w szczególności takich jak:

Dokument urzędowy;
Zaakceptowany przez dłużnika dokument;
Wezwanie do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu;
Zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty.

A także:

Weksle, z czeki, z warranty lub z rewersy (prawidłowo wypełnione);
Umowy;
Dowód spełnienia świadczenia wzajemnego niepieniężnego;
Dowód doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku;
Wyciąg z ksiąg bankowych podpisany przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzony pieczęcią banku wraz z dowodem doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.

Wszelkie dowody i dokumenty które załączamy do pozwu w postępowaniu nakazowym powinny być w oryginale z tym zastrzeżeniem że możliwe jest ich załączenie do pozwu w formie dokumentów poświadczonych za zgodność z oryginałem przez osoby posiadające do tego uprawnienia np.:

notariusz (notarialne poświadczenie dokumentu);
pełnomocnik strony będący adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa;
także przez organy administracyjne w myśl art. 76a Kodeksu postępowania administracyjnego, jeżeli dokument znajduje się w aktach organu administracyjnego, wystarczy przedstawić urzędowo poświadczony przez ten organ odpis lub wyciąg z dokumentu.

Przedkładanie Sądowi odpisów dokumentów gdy ten nie zażąda oryginałów jest znacznie wygodniejsze, gdyż oryginały mogą posłużyć nam także w innych postępowaniach.

Wymogi formalne pozwu w postępowaniu nakazowym muszą być spełnione w całości. W pozwie musimy oznaczyć następujące elementy:

data
oznaczenie stron
określenie rodzaju pisma
określenie wartości przedmiotu sporu
żądanie rozpatrzenia sprawy w trybie nakazowym
żądanie pozwu
uzasadnienie
powołanie dowodów
podpis
wymienienie wszystkich załączników
odpis pozwu wraz wszystkimi załącznikami dla wszystkich pozwanych

Po skompletowaniu wszystkich dokumentów oraz spełnieniu wszystkich wymogów formalnych pozwu należy wysłać dokumenty do Sądu za pośrednictwem poczty polskiej, listem poleconym, za potwierdzeniem odbioru lub składamy wszystkie dokumenty osobiście w biurze podawczym Sądu. Pamiętając przy tym że gdy składamy w biurze podawczym Sądu, bierzemy potwierdzenie złożenia.

Jeżeli wszystko zostało złożone prawidłowo Sąd rozpatruje pozew na posiedzeniu niejawnym, bez udziału stron i wydaje nakaz zapłaty w sytuacji gdy jest to prawem dopuszczalne. Nakaz zapłaty wydany przez Sąd informuje pozwanego że w terminie 2 tygodni od otrzymania nakazu musi zaspokoić roszczenie powoda wraz z wszystkimi kosztami sądowymi w tym kosztami zastępstwa procesowego (jeśli powód był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika) bądź też jeśli z nakazem zapłaty się nie zgadza w tym terminie musi wnieść zarzuty. Jeśli zarzuty zostaną wniesione prawidłowo Sąd wyznaczy termin rozprawy i zarządzi doręczenie zarzutów powodowi. Sąd również wyznaczy termin rozprawy gdy poweźmie jakiekolwiek wątpliwości co do zasadności wydania nakazu zapłaty. Strony mogą dowodzić wtedy swoich racji na rozprawie w oparciu o przedłożone wcześniej przez siebie dowody i dokumenty.

Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym w przeciwieństwie do postępowania upominawczego i uproszczonego, w przypadku wniesienia zarzutów, nie traci mocy i nadal istnieje. Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym jest tytułem zabezpieczenia z chwilą jego wydania, bez potrzeby opatrywania go przez Sąd klauzulą wykonalności to znaczy że można na jego podstawie prowadzić postępowanie zabezpieczające. Powód może skierować do komornika wniosek, na podstawie którego komornik zabezpiecza majątek pozwanego do kwoty wskazanej w nakazie zapłaty.

Postępowanie nakazowe jest „atrakcyjne” z dwóch powodów. Jest znacznie szybszym postępowaniem i o wiele tańszym. Szybsze gdyż możemy w sprzyjających okolicznościach otrzymać prawomocny wyrok, gotowy do egzekucji komorniczej już nawet w terminie 2-3 miesięcy od dnia złożenia pozwu w Sądzie. Tańszym ponieważ opłata stosunkowa od wartości przedmiotu sporu wynosi jedynie ¼ wartości opłaty w postępowaniu zwykłym. Takie korzyści są często motywującym czynnikiem dla wierzycieli. Normalny proces jest z zasady dłuższy i droższy, dodatkowo nie zawsze dłużnikowi opłaca się wnosić zarzuty do nakazu zapłaty gdyż w takiej sytuacji pozostałe ¾ opłaty której nie uiścił wierzyciel musi pokryć on sam.

Postępowanie upominawcze

Postępowanie upominawcze jest mylnie często porównywane do postępowania nakazowego, co prawda oba mogą kończyć się wydaniem nakazu zapłaty. Poświadczanie dokumentów za zgodne z oryginałem oraz wymogi formalne pozwu są również obowiązujące w postępowaniu upominawczym. W postępowaniu upominawczym podobnie też należy dysponować wiarygodnymi dokumentami i dowodami potwierdzającymi naszą wierzytelność, w dalszym ciągu bardzo istotnym elementem jest aby żądanie nie budziło wątpliwości przy ocenie dowodów przez Sąd. W przeciwieństwie do postępowania nakazowego nie mamy tu jednak zamkniętego katalogu dokumentów i dowodów, na których musi być oparte żądanie naszego pozwu.

Postępowanie upominawcze tak samo należy do właściwości Sądów rejonowych i okręgowych. Jeśli wartość przedmiotu sporu jest większa niż 75 000 zł Sądem właściwym do rozpoznania sprawy będzie Sąd okręgowy. Należy zaznaczyć, że przedmiotem postępowania upominawczego może być tylko roszczenie o charakterze pieniężnym, w przypadku postępowania nakazowego również świadczenie innych rzeczy zamiennych. Postępowanie upominawcze zgodnie z art. 498 i 499 kpc. Może być zastosowane i może zakończyć się wydaniem nakazu zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego, a według treści pozwu roszczenie:

nie jest oczywiście bezzasadne
przytaczane przez powoda okoliczności nie budzą wątpliwości
zaspokojenie roszczenia nie zależy od świadczenia wzajemnego
miejsce pobytu pozwanego jest znane i doręczenie mu nakazu zapłaty może nastąpić w kraju

Gdy uda nam się otrzymać nakaz zapłaty, dłużnik podobnie jak w postępowaniu nakazowym jest zobowiązany do uregulowania roszczenia w całości względem powoda, wraz z kosztami sądowymi w tym kosztami zastępstwa procesowego (gdy jest reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika) w ciągu 2 tygodni od otrzymania nakazu zapłaty albo może w tym terminie wnieść sprzeciw (w postępowaniu nakazowym - zarzut, zaś w postępowaniu upominawczym – sprzeciw). W przypadku wniesienia sprzeciwu sprawa rozpoczyna swój bieg od nowa, zostaje przekazana do rozpatrzenia w trybie zwykłym lub odrębnym. Skutkiem sprzeciwu jest tylko utrata mocy nakazu zapłaty, w dalszym ciągu skutecznie możemy dochodzić naszych praw.

Postępowanie uproszczone.

Gdy mamy do czynienia z mniejszą wartością przedmiotu sporu także w sytuacji sprawy o zapłatę czynszu bądź najem, stosujemy postępowanie uproszczone. Charakterystyką postępowania uproszczonego polega na tym, że postępowanie dowodowe jest ograniczone, zaś większość pism jest wnoszona na urzędowych, specjalnie do tego przeznaczonych formularzach. W postępowaniu uproszczonym rozpoznajemy:

roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dwudziestu tysięcy złotych,
w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności rzeczy sprzedanej konsumentowi z umową, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty dwudziestu tysięcy złotych;
o zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu.

Należy zaznaczyć, że kwota formularzy stale się zwiększa, początkowo mieliśmy do czynienia z kwotą 5 tys. zł, później 10 tys. zł zaś ostatnio zmieniono na 20 tys. zł.

Pozew w postępowaniu uproszczonym wnosi się na specjalnym formularzu Sądowym. Na formularzu wnosi się również odpowiedz na pozew, sprzeciw bądź zarzuty. Należy pamiętać, że w postępowaniu uproszczonym nie możemy dokonywać kumulacji roszczeń tj. że jednym pozwem możemy objąć maksymalnie jedno roszczenie, chyba że mamy do czynienia z roszczeniami wynikającymi z tej samej umowy. W postępowaniu uproszczonym nie możemy dokonywać przekształceń podmiotowych, niedopuszczalne też jest przeprowadzanie dowodu z opinii biegłego.

Kosztami wniesienia pozwu jest wpis kwotowy uzależniony od wartości przedmiotu sporu a nie jak przy zwykłym pozwie wpis procentowy.

Wysokość wpisu:

do 2000 zł – opłata 30 zł,
ponad 2000 zł do 5000 zł – opłata 100 zł,
ponad 5000 zł – do 7500 zł – opłata 250zł ,
ponad 7500 zł – (obecnie do 20.000,00 zł) opłata 300 zł

Jeśli mamy do czynienia z większą wartością przedmiotu sporu niż wskazane powyżej, sprawy kwalifikują się do rozpoznania w postępowaniu nakazowym lub upominawczym opisanymi wyżej.

Powyższe trzy rodzaje postępowań sądowych przede wszystkim w swym założeniu pozwalają szybko i sprawne odzyskać należności. Często pozwany otrzymując nakaz zapłaty, wiedząc o jego zasadności, rezygnuje z zarzutów czy sprzeciwu w obawie przed zwiększeniem kosztów sądowych (często niemałych). Prawidłowo przygotowany, wybrany w odpowiednim trybie pozew, to 90% sukcesu. Bardzo ważną kwestią jednak jest posiadanie odpowiedniej dokumentacji, która niezbicie pokaże że mamy rację. Wtedy nakaz zapłaty wydany przez sąd odniesie pożądany skutek i odzyskamy od dłużnika należność. Gdy dłużnik pomimo przegrania sprawy nadal nie płaci, występujemy do Sądu o nadanie klauzuli wykonalności (wyjątkiem jest nakaz zapłaty wydany w tzw. elektronicznym postępowaniu upominawczym, gdyż w tym przypadku nakazowi zapłaty zostaje nadana klauzula wykonalności z urzędu.) następnie gdy otrzymujemy nakaz zapłaty zaopatrzony w klauzulę wykonalności kierujemy sprawę do komornika, który na podstawie naszego wniosku będzie wiedział jak i z czego ma dokonać egzekucji. Szampana otwieramy jednak dopiero po skutecznym zakończaniu egzekucji komorniczej.

Zobacz więcej ciekawych artykułów na naszym blogu prawnym

Poprzedni artykuł